อิฐมอญแดงขอนแก่นอุดร
การผลิตอิฐมอญในเขตจังหวดภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนกลาง
การผลิตอิฐมอญในเขตจังหวดภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนกลาง ซึ่งเป็นจังหวัดที่แม่น้ำชีไหลผ่านได้แก่ ขอนแก่น กาฬสินธุ์
มหาสารคาม ร้อยเอ็ด มีการผลิตอิฐมาเป็นเวลายาวนานและแหล่งผลิตกระจายตัวอยู่ตามบริเวณที่แม่นำไหลผ่าน โดยการผลิตจะอาศัยวัตถุดิบหลักคือ ดินที่อยู่บริเวณริมตลิ่งแม่นำ เนื่องจากเป็นดินที่มีคุณสมบัติที่ เหมาะสมสำหรับผลิตอิฐดินเผาวัตถุดิบชนิดอื่นที่ใช้ผสมกับดิน
ได้แก่ เถ้าแกลบที่เกิดจากการใช้แกลบเป็นเชื้อเพลงในการเผาอิฐ
วิธีในการผลิตอิฐมอญ
1. การเลือกดิน การเลือกดินที่มาทำอิฐนั้นจะต้องไมมีทราย เจือปนมากเกินไป หรือไม่เป็นดินเหนียวจนเกินไป ถ้ามีทรายมากก็จะทำให้อิฐนั้น ร่อนและร่วน และถ้าดินเหนียวมากเกินไปเมื่อตากแดดก็จะเกิดการแตกร้าว
2. เมื่อได้ดินเหนียวมาแล้วเลือกเอาเศษผงและสิ่งอื่นๆ ออก แล้วนำมาพักแช่น้ำไว้ในบ่อหมักยำให้ละเอียดและให้เข้ากันดีใช้แกลบผสมลงไป ประมาณร้อยละสิบของปริมาตร ถ้าดินแห้งเกินไปให้เติมน้ำตามสมควรที่จะทำงานได้สะดวกขนาดให้มีความเหลวพอที่จะตักลงเครื่องผลิต การผสมแกลบทำให้ข้างในของอิฐโป่รง เมื่ออิฐถูกความร้อนเผาไหม้ ทำให้อิฐเบาขึ้นและเป็นฉนวนกันความร้อนที่ดีเมื่อนำมาก่อเป็นผนัง โดยใช้ระยะเวลาในการแช่ดิน ประมาณ 1-2 วัน
3. นำดินใส่ในเครื่องปั่นอัดก้อน ดินจะผ่านช่องบล็อกหัวอิฐออกมาเป็นเส้นหนาๆในราง จากนั้นก็นำที่ตัดอิฐมาตัดให้เป็นก้อน แล้วนำไปวางบนหมอนรอง
4. นำอิฐที่ได้ไปตากในลานตากที่รับแสงแดดตลอดเวลาการตากใช้เวลาประมาณ 5-10 วัน เพื่อทำให้แห้งอิฐดิบที่ตากจนได้ที่แล้วจะมีสีขาวนวล
 |
 |
5. ขั้นการเผา การเผาแต่ละครั้งต้องใช้อิฐมอญดิบจำนวนมาก ๆ เพราะค่าใช้จ่ายในการเผาสูงมากเนื่องจากแกลบที่ใช้เป็นเชื้อเพลิงนั้นมีราคาสูงมาก และการเผาแต่ละครั้งต้องใช้เวลาประมาณ 15 วัน โดยการเผาต้องคอยเติมแกลบทุกวัน จึงจำเป็นต้องเก็บรักษาอิฐมอญดิบที่แห้งสนิท แล้วเอาไว้อย่างดีโดยไม่ไว้ในที่ชื้น โดยวางเรียงซ้อนกันเอาไว้ในสภาพที่พร้อมเผา การเผาอิฐมอญจะใช้อิฐดิบก่อเรียงเป็นเตาเผา โดยวางเรียง สลับกันเป็นช่อง พอที่จะให้เชื้อเพลิงหล่นลงไปได้ อิฐที่สุกได้ที่แล้วจะออกสีส้มตลอดทั้งก้อน พร้อมที่จะขายสู่ท้องตลาด
6. ก่อนจะทำการขนส่งขึ้นรถเพื่อเตรียมส่งลูกค้า ต้องทำการชักขี้เถ้า หรือ แกลบที่เผาไหมออก เพื่อไม่ให้เกิดอันตรายจากความร้อนแก่ พนักงานส่งสินค้า
ลักษณะที่ดีของอิฐ
อิฐที่ดีและเป็นที่ต้องการของตลาดต้องมีลักษณะต่อไปนี้
- ผลิตด้วยเครื่องจักรหรอผลิตด้วยแรงงานคนอย่างประณีต
- สุกสมำเสมอตลอดทั้งแผ่น
- มีความเหนียวไม่แตกง่าย
- มีรูปร่างเรียบรอยไม่แอ่นบิด
- ทุกเหลี่ยมของอิฐต้องได้ฉากตลอด
- ขนาดเท่ากันทุกก้อน
- เมื่ออิฐหักจะมองเห็นเนื้อภายในคล้ายหินที่แน่นมากไม่มีรูพรุนไม่มีรอยแตกร้าว
- เคาะฟังเสียงดู มีเสียงแกร่งคล้ายโลหะ
